Herken je dat? Een kind dat zoveel voelt dat het alleen maar kan schreeuwen? Of dat zich afreageert door in zijn eigen hand te bijten, zijn hoofd te bonken of haren te trekken? Het zijn allemaal uitingsvormen voor kinderen die niet weten hoe ze hun emoties kunnen uiten. Hoogsensitieve kinderen voelen vaak veel en intens, maar weten dat niet goed onder woorden te brengen.

Nut van emoties
Emoties helpen ons om te gaan met belangrijke situaties, zoals gevaren, en helpen ons onze bedoelingen over te brengen aan anderen. Ze zijn evolutionair heel belangrijk voor overleven en sociale contacten aan te gaan. Hoogsensitieve mensen zijn bij uitstek goed in het signaleren van gevaren. Ze verwerken alle informatie intens. Logisch dat ook emoties van hoogsensitieve mensen diepgaander zijn. Het lijkt erop dat ze sneller voelen, genuanceerder, intenser en langduriger.

Spiegelneuronen
Daarnaast nemen hoogsensitieve mensen makkelijk emoties van anderen over. Soms zo onbewust dat je je afvraagt waarom je je opeens zo verdrietig voelt, om je te realiseren dat dat de emotie was van je collega of klasgenootje. In recent neurowetenschappelijk onderzoek zijn spiegelneuronen ontdekt. Dat zijn zenuwcellen die geactiveerd worden als je iemand anders een handeling ziet uitvoeren. Ze weerspiegelen ook de emoties van anderen in onze geest en zelfs de bedoelingen van anderen ( Goleman, 2013).
Bij hoogsensitieve mensen worden deze spiegelneuronen sterker geactiveerd. Enkele onderzoeksresultaten wijzen erop dat autisme een tekort in de spiegelneuronen zou kunnen zijn. Hoe dan ook, hoogsensitieve mensen voelen zelf intens en nemen gemakkelijk emoties van anderen over.

Vragen wat het kind voelt
Misschien heb je weleens aan je kind gevraagd wat hij allemaal voelt, als je het idee had dat hij vol emotie zat. Grote kans dat het antwoord was: “Weet ik niet”. Daar kan je niet veel mee als ouder. Maar het kind weet op dat moment echt niet hoe het al zijn emoties moet verwoorden.

Onderliggende processen
Voordat een emotie geuit wordt, gebeurt er veel. Er is altijd een fysiologisch effect, zoals een verhoogde hartslag, zweethanden of blozen. De emotie bij een gebeurtenis is niet bij iedereen hetzelfde omdat er een subjectieve vertaalslag wordt gemaakt (de één wordt blij van onverwacht bezoek, terwijl de ander angstig wordt) en een cognitieve interpretatie wordt gegeven (je kunt het bezoek zien als ondersteuning of als controle en dat roept beide andere emoties op). De vierde en laatste component is de manier waarop je het laat zien in handelingen of gezichtsuitdrukkingen. Sommige mensen voelen weinig en laten daarom weinig emotie zien. Maar anderen voelen wel veel, maar anderen merken het door hun subtiele uitingsvorm nauwelijks op.

Te veel emoties
Veel voelen maar dat niet kunnen uiten is voor het kind (of volwassene) een vervelende situatie. Je overweldigend voelen door emoties kan namelijk beangstigend zijn. Het kan je hoofd zo vol maken dat je moeilijk kunt functioneren. En daarnaast kunnen binnengehouden emoties fysieke klachten veroorzaken.

Elf manieren
Wat kan je doen om je kind te helpen? In de eerste plaats is het belangrijk dat je kind meer leert begrijpen van zijn emoties. Het gaat hierbij niet om uiten, maar inzicht krijgen in de binnenwereld. Daarvoor is het nuttig om te praten over emoties. Bijvoorbeeld door:
1. Zelf je emoties delen. Vertel rustig wat je zelf voelde in een bepaalde situatie. Onversneden delen is niet aan te raden, omdat het dan te heftig binnenkomt. Het doel is niet een reactie van je kind uit te lokken, maar vooral zijn emotionele woordenschat te vergroten;
2. Praat over emoties van personages. Vind je het lastig over jezelf te praten, dan kunnen ook de emoties van personages uit tv-series of boeken het onderwerp van gesprek zijn. Je geeft dan een soort emotionele ondertiteling bij het verhaal. Als je kind wat ouder is, kan je het kind ook vragen wat hij denkt dat de personage voelt. Het gaat niet om het ‘juiste’ antwoord, maar om inzicht te krijgen in de veelheid aan emoties;
3. Leer je kind emotie-woorden. Hoeveel emoties zijn er, denk je? Je komt honderden uitdrukkingen tegen die met emotie te maken hebben. Maar de meeste onderzoekers onderscheiden enkele hoofdemoties met daaronder nuanceringen. Die indelingen verschillen. Ik onderscheid naast de zogenoemde 4 b’s; boos, bang, blij, bedroefd, ook beschaamd en liefde. In de woordwolk vind je ook allerlei nuances bij deze emoties.

Een emotie-woordenboek leren (ook wel emotional granularity genaamd) blijkt uit onderzoek ook heel belangrijk te zijn voor je gezondheid en welzijn. Mensen die preciezer kunnen verwoorden wat ze voelen, zitten beter in hun vel dan mensen die alleen in algemene bewoordingen kunnen aangeven of ze zich goed of niet goed voelen.

Voor hoogsensitieve kinderen is dit dan ook een belangrijk instrument. Hoe meer ze begrijpen van de veelheid aan emoties die ze ervaren, des te minder ze het als ‘last’ zullen ervaren. Het is immers ook een grote rijkdom om een complexe gevoelswereld te hebben.

Vervolgens kan je de stap zetten naar het zelf leren uiten van de eigen emoties. Als dat nog niet verbaal kan, kun je eerst andere manieren aanleren.
4. Een ‘ontplof-thermometer’ geeft onderaan een blij gezichtje en bovenaan een gezichtje met stoom uit zijn oren. Op deze thermometer kan je kind aanwijzen waar hij zich bevindt. Hij hoeft dan niets te benoemen, maar kan wel op tijd signaleren dat het te veel wordt. Deze vorm is vrij één-dimensionaal, omdat het alleen ingaat op overprikkeld raken door emoties.
5. Emoticons. Wil je je kind helpen om de veelheid van emoties en de nuances daarin te kunnen uiten, zonder dat hij het zelf hoeft te zeggen? Maak dan emoticons op basis van bovenstaande woordwolk. Je kind kan dan (bijvoorbeeld als hij uit school komt) de emoties pakken die hij op dat moment voelt. Vaak zijn dat naast vervelende emoties zoals prikkelbaar (door alle drukke kinderen), bezorgd (voor de spreekbeurt van volgende week), ook fijne emoties, zoals enthousiast (over het buitenspelen). Als je kind wat ouder is, kan het helpen deze emoticons te maken;
6. Lichamelijke activiteiten. Je kunt emoties ook lekker ontladen door te sporten. Leer de beste manier van je kind kennen. Zorgt rennen voor een leeg hoofd, schommelen of misschien trampolinespringen? Deze methode heeft snel resultaat, maar het kind leert zijn emoties niet beter kennen. Gebruik deze methode dan ook niet als enige.
Als je kind wel kan praten, maar zijn eigen emoties moeilijk onder woorden kan brengen, bouw dit dan op:

7. Praat over de emoties van personages (zie ook punt 2). Vraag wat hij denkt dat de personage voelt. Vraag door wat diegene nog meer zou kunnen voelen. Er is immers vaak sprake van meer dan één emotie (zie ook punt 5). Laat je kind vrij filosoferen. Het gaat er niet om dat het antwoord correct is, maar om ervaring te krijgen met praten over emoties;
8. Leg de link tussen jezelf en je kind. Vaak is het makkelijker een gevoel te benoemen als een ander dat ook heeft. Als je vertelt dat je zenuwachtig bent over een training die je gaat volgen, maar het ook leuk vindt, vraag je kind dan eens of hij dat herkent. “Heb jij ook wel eens dat je iets leuk vindt, maar ook spannend?” Daar komen vaak mooie verhalen door naar boven;
9. Laat je kind aan de hand van de emoticons zijn verhaal van de dag vertellen. Je biedt hem dan wat meer structuur om zijn gevoelens te delen. Bij elke emoticon van die dag die hij heeft gekozen, mag hij een voorbeeldje geven;
10. Schrijven over emoties helpt. Het emotie-schriftje (er zijn een aantal in omloop) kan je kind helpen zijn gevoelens van de dag te delen, zonder dat hij er uitgebreid over hoeft te praten;
11. Plan een vast moment op de dag in, waarop hij kan vertellen. Kan je kind inmiddels wel zijn emoties verwoorden? Laat ze dan voor het slapen gaan erover vertellen. Daardoor liggen ze in bed minder lang te piekeren en slapen ze sneller in.

Op deze manier leert je kind zijn eigen gevoelens beter begrijpen en op een effectieve manier uiten, en dat zijn belangrijke vaardigheden voor emotionele gezondheid, zo blijkt uit onderzoek (Bonanno, 2004).

Intense emoties zal je hoogsensitieve kind altijd blijven hebben, dat hoort bij zijn eigenschap. Maar op deze 11 manieren kan je hem wel helpen deze te uiten, zodat ze geen ‘last’ worden.

Please follow and like us: