Niek van Ommen is Toegepast Psycholoog in opleiding en deed voor Hoogsensitief.NL onderzoek naar de vraag of hoogsensitieve personen (HSP) meer auditieve overprikkeling ervaren in een werksituatie dan niet-hoogsensitieve personen. Dit blog geeft een samenvatting van zijn scriptie.
Overprikkeling
Uit eerder onderzoek blijkt dat voor HSP geluid de meest voorkomende sensorische gevoeligheid is (Bergsma, 2019). 74% van de deelnemers in een onderzoek van Bergsma uit 2017 gaf aan dat overprikkeling door geluid (auditieve overprikkeling) voor hen overprikkelend is op het werk. Bij hoogsensitieve personen treedt auditieve overprikkeling mogelijk sneller in een werksituatie op, doordat ze zowel meer prikkels waarnemen als meer energie kwijt zijn met het diepgaand verwerken van deze stimuli. In een werkomgeving is de aanvoer dus groter en de verwerkingssnelheid langzamer, daardoor ontstaat er sneller auditieve overprikkeling bij HSP dan niet-HSP (Bergsma 2019). Op deze manier kan een HSP, met een gelijk prikkelaanbod, meer stress ervaren dan een niet-HSP. Bovendien is de aanmaak van de stresshormonen adrenaline en noradrenaline als gevolg van overprikkeling al eerder aangetoond door de onderzoeken van Zuckerman, Persky, Miller, & Levin in 1969 en Frankenhaeuser, Nordheden, Myrsten &- Post in 1971. Door die verhoogde kans op stress, is er ook een groter risico op burn-out. Er is echter nog nooit onderzocht of HSP daadwerkelijk meer last ondervinden van auditieve overprikkeling dan niet-HSP.
Auditieve overprikkeling
Auditieve overprikkeling ontstaat wanneer een persoon meer zintuigelijke en interne prikkels ontvangt als gevolg van geluid dan de hersenen kunnen verwerken (Wung, Malone, & Szalacha, 2018). Dat de auditieve prikkels als te veel kunnen worden ervaren kan liggen aan de hoeveelheid prikkels (bijvoorbeeld op een markt staan met veel verschillende geluiden) en de intensiteit van de prikkels (bijvoorbeeld harde geluiden). In literatuuronderzoek van Scheydt et al. uit 2017 zijn de symptomen van o.a. auditieve overprikkeling in vijf categorieën verdeeld: verminderde aandacht, verstoringen in het waarnemen, stressreacties, verstoorde gedachteprocessen en gedragsproblemen. De genoemde symptomen van auditieve overprikkeling die binnen deze categorieën vallen hoeven echter niet allemaal voor te komen als iemand auditieve overprikkeling ervaart. Sterker nog, een aantal symptomen komen pas voor bij ernstige overprikkeling (zoals bijvoorbeeld hallucinaties als gevolg van marteltechnieken). In het onderzoek van Scheydt et al. (2017) komt naar voren dat concentratieproblemen, geheugenproblemen, mentale stress, stemmingswisselingen tussen agressie, angst en verdriet en het gebruik van zelfbeschermingstechnieken, zoals vermijding als de meest voorkomende symptomen worden gezien.
Gevolgen van te veel geluid
Het onderzoek focust op vijf aspecten die het gevolg kunnen zijn van auditieve overprikkeling. Die zijn bevraagd in de vorm van stellingen als “Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie….”:
– Concentratieverlies (bv Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie kan ik er met mijn aandacht slecht bij blijven);
– Geheugenverlies (bv Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie ben ik vergeetachtig bij simpele bezigheden);
– Mentale distress (bv Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie voel ik me gespannen);
– Prikkelbaarheid ( bv Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie ben ik snel geïrriteerd);
– Afweerreactie ( bv Als gevolg van geluiden in mijn werksituatie probeer ik het geluid te vermijden door bijvoorbeeld ergens anders te werken).
Onderzoek
Het totaal aantal respondenten bedraagt 125. Van het totaal aantal respondenten zijn er 42 man, 79 vrouw, heeft er één aangegeven liever geen geslacht te vermelden en hebben er drie respondenten geen antwoord gegeven (65% vrouw en 35% man). De leeftijd varieert tussen de 18 en 77 jaar met een gemiddelde van 44 jaar. Met behulp van de HSP-Schaal is gemeten of de respondent hoogsensitief is of niet. Uit de resultaten blijkt dat er 51 hoogsensitief en 74 niet-hoogsensitief zijn. De deelnemers vulden daarnaast verschillende vragenlijsten in om de mate van auditieve overprikkeling op de werkplek te kunnen meten. Al die maten zijn gemeten op een vijfpuntsschaal. Dus de maximale score op elk aspect is 5.
Resultaten
Uit dit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve personen meer last hebben van de gevolgen van auditieve overprikkeling.
– HSP geven aan meer concentratieverlies te ervaren dan niet-HSP (2,8 versus 2,1). De doelgroep HSP ervaart regelmatig concentratieverlies als gevolg van geluiden in de werksituatie. Terwijl de groep niet-HSP heeft aangegeven soms concentratieverlies te ervaren als gevolg van geluiden in de werksituatie.
– HSP ervaren vaker geheugenverlies als gevolg van geluiden op de werksituatie dan niet-HSP (2,5 tegenover 1,9); de score valt niet in een andere antwoordcategorie, maar het verschil is wel significant.
– In dit onderzoek scoren HSP gemiddeld genomen 0,8 punten hoger op de schaal mentale distress dan niet-HSP (2,5 versus 1,7).
– Er is een significant verschil tussen HSP en niet-HSP met betrekking tot het ervaren prikkelbaarheid als gevolg van geluiden op de werksituatie, De doelgroep HSP scoort gemiddeld 2,1. De groep niet-HSP scoort gemiddeld 1,6.
– Significant verschil tussen HSP en niet-HSP met betrekking tot het ervaren afweerreacties als gevolg van geluiden in de werksituatie; 2,2 versus 1,7.
Conclusie
HSP blijken in dit onderzoek dus op alle facetten van auditieve overprikkeling significant hoger te scoren dan niet-HSP. Dit betekent dat HSP gemiddeld genomen meer concentratieverlies, geheugenverlies, stress, prikkelbaarheid en afweerreacties ervaren dan niet-HSP als ze te maken krijgen met auditieve overprikkeling in de werksituatie. Geluiden hebben dus een grotere impact op HSP en dat vertaalt zich in merkbare gevolgen voor het kunnen uitvoeren van het werk en het welbevinden. Voorkomen van auditieve overprikkeling is daarom voor hoogsensitieve werknemers van belang. Breng daartoe in kaart welke geluiden het meest overprikkelend zijn voor de werknemer en bekijk hoe je die zou kunnen verminderen. Werkgevers hebben evenzeer belang om oplossingen te realiseren, omdat een rustige werkomgeving de kwaliteit van het werk ten goede zal komen.
Bronnen:
Niek van Ommen (2022). Onderzoeksrapport Auditieve Overprikkeling in een Werksituatie bij Hoogsensitieve Personen en Niet-Hoogsensitieve Personen. Saxion te Deventer
Bergsma, E. (2019). Het hoogsensitieve brein. Makkum: Booklight
Bergsma, E. (2019, januari 12). Onderzoek HSP en werkstress in Nederland. Geraadpleegd op https://hoogsensitief.nl/onderzoek-hsp-en-werkstress-in-nederland/
Bergsma, E. (2018, april 22). Wat overprikkeling met je doet. Geraadpleegd op https://hoogsensitief.nl/wat-overprikkeling-met-je-doet/
Bergsma, E. (2017, november 16). Kantoortuin. Geraadpleegd op https://hoogsensitief.nl/kantoortuin/
Frankenhaeuser, M., Nordheden, B., Myrsten, A.-L., & Post, B. (1971). Psychophysiological reactions to understimulation and overstimulation. Elsevier, 35(4), 298-308. doi: 10.1016/0001-6918(71)90038-2
Scheydt, S., Müller Staub, M., Frauenfelder, F., Nielsen, G. H., Behrens, J., Needham, I. (2017). Sensory overload: A concept analysis. International journal of mental health nursing, 26(2), 110-120. doi: 10.1111/inm.12303
Wung, S., Malone, D. C., & Szalacha, L. (2018, Juni). Sensory Overload and Technology in Critical Care. Critial care nursing clinics of North America, 30(2), 179-190. doi: 10.1016/j.cnc.2018.02.001
Zuckerman, M., Persky, H., Miller, L., & Levin, B. (1969). Contrasting effects of understimulation (sensory deprivation) and overstimulation (high stimulus variety). Proceedings of the Annual Convention of the American Psychological Association, 4(Pt. 1), 319–320.
