Elaine Aron schreef voor het eerst in 1997 over hoogsensitiviteit en ontwikkelde tevens een vragenlijst om deze eigenschap te meten. Ze noemde dat de HSP-schaal. Nu – een paar decennia later – is duidelijk dat hoogsensitiviteit meer omvat dan in eerste instantie gedacht.

Negatief

Zo blijkt de diepgaande verwerking van prikkels het kernonderdeel te zijn.  De HSP-schaal meet dit element echter niet. Verder is de schaal sterk gericht op de meer negatieve aspecten van hoogsensitiviteit, zoals de fysiologische en emotionele gevolgen van overprikkeld raken. Hoewel de vragenlijst een betrouwbaar instrument is, bestaat wel het risico dat HSP die geen (mentale) problemen ervaren, zich erdoor minder snel als hoogsensitief herkennen.

Ontwikkeling

Veronique de Gucht is universitair hoofddocent Gezondheidspychologie in Leiden en ontwikkelde samen met haar collega’s een HSP-vragenlijst met meer positieve items. Ze voerden daartoe twee studies uit. Aan de eerste studie deden 10.291 mensen mee. Gemiddeld waren de deelnemers 42 jaar oud en was 63% vrouw. Die groep werd willekeurig gesplitst in twee groepen. De ene helft (ca. 5.000 vragenlijsten) werd gebruikt om in de data te zoeken naar de beste items voor een nieuwe vragenlijst. Met de tweede ca. 5.000 werd vervolgens gekeken hoe scores op die nieuwe vragenlijst samenhangen met andere eigenschappen en gezondheidseffecten. Uiteindelijk werden 60 items getest. Daarvan werden uiteindelijk 17 items verwijderd vanwege te lage voorspellingskracht. De overige 43 vragen verklaarden 46.6 % van de variantie. Dit is vergelijkbaar met de HSP-schaal van Aron (Aron, 1997).

Voordeel

De nieuw ontwikkelde vragenlijst noemt De Gucht de Sensory Processing Sensitivity Questionnaire (SPSQ). Uit de resultaten van haar onderzoek kunnen we concluderen dat de totaalscore op deze vragenlijst goed aangeeft of iemand hoogsensitief is of niet. Het voordeel van de SPSQ is dat het een completer beeld geeft omdat meer aspecten bevraagd worden. De vragen zijn te groeperen tot 6 subschalen. Twee van deze schalen brengen de meer negatieve kanten van hoogsensitiviteit in beeld, de andere vier de positieve. Daardoor is de kans groter dat je HSP kunt herkennen die weinig last van de eigenschap hebben en heb je beter zicht op de balans in positieve en negatieve aspecten bij een hoogsensitieve persoon.

Deelaspecten

De subschalen zijn te zien als deelaspecten van hoogsensitiviteit. Elk cluster van vragen brengt een ander deel in beeld. In de SPSQ zijn twee subschalen opgenomen die meer de negatieve aspecten in kaart brengen:

Emotionele en Fysiologische Reactiviteit; de mate waarin je van slag raakt van situaties, zoals veranderingen, stressvolle situaties, als er veel tegelijk gebeurt of als je een test moet doen. Hierin zitten veel van de oude vragen uit de HSP-schaal.

Zintuiglijk Onbehagen; de mate waarin je last ervaart van sensorische prikkels zoals harde geluiden en felle lichten.

En vier subschalen die focussen op de positieve kanten van hoogsensitiviteit:

Sociaal-Affectieve Gevoeligheid; de mate waarin je door hebt wat iemand werkelijk voelt, ook al maskeert hij het met een tegengestelde gezichtsuitdrukking. Inclusief het intuïtief kunnen aanvoelen van dingen.

Esthetische Gevoeligheid; de mate waarin je geraakt wordt door muziek, kunst en er de emotionele lading in kunt voelen.

Zintuiglijke Gevoeligheid voor Subtiele Interne en Externe Prikkels; gevoelig zijn voor de signalen ín (zoals hartslag, honger, lichaamstemperatuur) en buiten (zoals geuren en subtiele visuele details) je lichaam.

Zintuiglijk Welbevinden; kunnen genieten van prettige activiteiten zoals een film, een grappige situatie, ontspanning en van kleine dingen.

Gezondheid

De Gucht keek ook naar de samenhang tussen de score op deze nieuwe hoogsensitiviteitsvragenlijst en een aantal gezondheidsindicatoren. Daaruit blijkt dat hoogsensitieve mensen niet per definitie een slechtere gezondheid hebben. Wel is er een verband te zien tussen de score op subschalen en gezondheid. Mensen die hoog scoren op Emotionele en Fysiologische Reactiviteit (kortom degenen die zich snel overweldigd voelen) hebben vaker last van fysieke klachten, vermoeidheid, depressie en angststoornissen. Maar de HSP die goed kunnen genieten van fijne activiteiten (die hoog scoren op Zintuiglijk Welbevinden) hebben juist minder last van deze klachten. Dat laat mooi zien dat als HSP de positieve kanten van hun eigenschap ervaren, zij minder gezondheidsklachten hebben. Dat kwam ook al uit eerder onderzoek en is een reden om de kwaliteiten van hoogsensitiviteit sterk onder de aandacht te brengen.

Vergelijking andere testen

Voor de tweede studie bekeken De Gucht en collega’s of de nieuwe SPSQ vergelijkbare resultaten oplevert als de al bestaande testen. Daarvoor vulden 814 mensen een online vragenlijst in, met zowel de nieuw ontwikkelde vragenlijst, als de HSP-schaal (HSPS) die Aron ontwikkelde, en de ATQ. De Adult Temperament Questionnaire (ATQ) is gemaakt door Evans en Rothbart en omvat verschillende schalen. Voor het onderzoek werden de schalen die gaan over sensitiviteit gebruikt: Affective Perceptual Sensitivity (je bewust zijn van de emotionele toon en waarde van stimuli zoals muziek, foto’s, gezichtsuitdrukkingen etc.), Neutral Perceptual Sensitivity (waarnemen van interne en externe prikkels van lage intensiteit), Associative Sensitivity (spontane gedachten en beelden krijgen zonder directe trigger) en Discomfort (last hebben van de sensorische prikkels). De verbanden tussen de SPSQ, de HSPS en de ATQ lagen in de verwachte richting.

Conclusie

De SPSQ die door Veronique De Gucht is ontwikkeld biedt een completer beeld van hoogsensititiviteit doordat het ook de positieve kanten van de eigenschap ruimschoots aan bod laat komen. Overigens komt ook in deze vragenlijst diepgaande verwerking van informatie niet aan bod, terwijl dit wel een hoofdkenmerk van de eigenschap is. Desalniettemin geeft deze vragenlijst meer mogelijkheden om hoogsensitieve mensen te herkennen (namelijk ook diegenen die weinig last van hun gevoeligheid ervaren) en te begeleiden (bijvoorbeeld door de positieve kanten van de eigenschap uit te versterken).

Bron: De Gucht, V., Woestenburg, D. H., & Wilderjans, T. F. (2022). The Different Faces of (High) Sensitivity, Toward a More Comprehensive Measurement Instrument. Development and Validation of the Sensory Processing Sensitivity Questionnaire (SPSQ). Journal of Personality Assessment, 1-16.

Link naar het volledige artikel: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00223891.2022.2032101

Please follow and like us: