Mogelijk heb je onlangs een oproep voorbij zien komen om mee te doen aan het onderzoek naar de manier waarop werkende hoogsensitieve mensen omgaan met problemen of stressvolle situaties in het dagelijks leven. In deze blog worden de resultaten van het onderzoek besproken inclusief de theoretische achtergrond van het onderzoek.
Verschillende onderzoeken hebben een overeenkomst gevonden tussen hoogsensitiviteit en psychisch gerelateerde problemen. Een van de psychisch gerelateerde problemen van hoogsensitieve personen is een hoger niveau van stress ervaren. Wanneer de persoon niet in staat is effectief met de stress om te gaan blijft de stress aanhouden.
Coping
De manier van probleemhantering, ook wel coping genoemd, heeft een voorspellende waarde voor een verhoogd niveau van stress. Coping is dus ook wel de manier waarop iemand met stress omgaat.
Dit kan een persoon op verschillende manieren doen, namelijk:
- Taakgericht/probleemgericht coping: Een actieve benadering van een probleem of situatie, gericht op het oplossen van het probleem. Hierbij wordt het probleem op verschillende manieren bekeken en wordt er over het probleem nagedacht.
- Emotiegerichte coping: Emotionele reacties die als doel hebben om stress te verminderen (maar niet altijd succesvol zijn). Emotionele reacties zijn bijvoorbeeld: jezelf iets verwijten, boos worden, gespannen raken of fantaseren over hoe de situatie zou kunnen uitpakken.
- Vermijdingsgerichte coping: beschrijft de activiteiten die gericht zijn op het vermijden van de stressvolle situatie door bijvoorbeeld afleiding of gezelschap te zoeken. Die vermijding kan zowel gericht zijn op het probleem, als de gevoelens die het probleem oproept.
Elk persoon gebruikt een combinatie van de bovenste drie coping strategieen. Dit is per situatie verschillend. Het minder frequent inzetten van de emotionele coping strategie en het gebruik van de vermijdingsgerichte coping strategie wordt geassocieerd met een psychisch gezonde copingstijl.
Stressreductie
Waarbij een frequente taakgerichte aanpak de meest efficiënte manier is van stressreductie en gerelateerd is aan de vermindering van psychische problemen. Hierbij pakt de persoon het probleem actief aan. Door op de meest effectieve manier om te gaan met de situatie worden succeservaringen gecreëerd. De gebruikte copingstijlen kunnen dan in een andere situatie weer ingezet worden.
Om de coping strategieen van hoogsensitieve personen in kaart te brengen is er een vragenlijst genaamd de Coping Inventory of Stressful Situations (CISS) gebruikt. Deze vragenlijst wordt opgedeeld in drie schalen: Taakgerichte coping, emotiegerichte coping en vermijdingsgerichte coping. Waarbij de vermijdingsgerichte coping twee subschalen bevat: Afleiding zoeken en gezelschap zoeken. Ook werd er een aanvullende vragenlijst bijgevoegd waarin werd uitgevraagd of de respondenten behoefte hebben aan verdere informatie; of zij hun gedrag willen veranderen in stressvolle situaties; hoeveel tijd per week zij daarin willen steken en waar zij behoefte aan hebben bij een beroepsproduct of interventie dat in het kader van het afstuderen ontwikkeld moest worden.
Onderzoek
De vragenlijst is door 83 personen ingevuld, 79 vrouwen en 4 mannen. De resultaten zijn vergeleken met een normgroep van Werkende Nederlandse volwassenen. Uit de resultaten is gebleken dat de hoogsensitieve personen net zo frequent gebruik maken van de taakgerichte coping strategie als de normgroep. Er is dus geen verschil tussen hoogsensitieve personen en niet hoogsensitieve personen waarin zij probleemgerichte activiteiten inzetten die gericht zijn op het oplossen van het probleem. In een stressvolle situatie doen hoogsensitieve personen voornamelijk hun best om de situatie te begrijpen; doen zij extra moeite om dingen voor elkaar te krijgen en bedenken zij verschillende oplossingen voor het probleem.
Andere strategieën
Hoogsensitieve personen maken significant vaker gebruik van emotiegerichte strategieën bij een stressvolle situatie of probleem in vergelijking met de normgroep. Zij zetten dus vaker emotionele reacties in bij het omgaan met een stressvolle situatie. Uit de resultaten blijkt dat hoogsensitieve personen meteen erg gespannen raken als zij voor een probleem komen te staan. Ook piekeren zij veel over wat hun te doen staat en maken zij zich zorgen over of ze het probleem aankunnen. Deze vorm van omgaan met het probleem blijkt niet effectief te zijn in het reduceren van stress. Deze resultaten zouden samen kunnen hangen met de diepgaande verwerking die hoogsensitieve personen bezitten. Dat wordt al snel door hoogsensitieve personen ervaren als piekeren. Ook ervaren hoogsensitieve personen intensere emoties. Dit zou de uitkomst kunnen verklaren voor de sterke emoties die hoogsensitieve personen ervaren als ze in een probleemsituatie zitten.
De vermijdingsgerichte coping strategie wordt significant minder frequent gebruikt door hoogsensitieve personen in de omgang met stressvolle situaties in vergelijking met de normgroep. Hoogsensitieve personen vermijden de situatie bijna niet, maar als zij dit doen dan wordt dat voornamelijk gedaan door met iemand te praten waarvan het advies op prijs gesteld wordt. Ook maken zij dan graag een wandeling of wordt er geprobeerd te slapen. Hoogsensitieve personen vermijden het probleem weinig en gaan het probleem niet uit de weg. Dit is effectief in het reduceren van stress. Ook zou de lage score samen kunnen hangen met het sterke verantwoordelijkheidsgevoel die hoogsensitieve personen bezitten.
Blog
Onderdeel van het afstuderen was het maken van een beroepsproduct. Uit de aanvullende vragenlijst is gebleken dat hoogsensitieve personen het meest interesse hebben een blog met tips. Anderen hebben voorkeur voor live cursussen over het onderwerp. Dit blog is geschreven als beroepsproduct met als doel hoogsensitieve mensen te informeren en inspireren.
Hoogsensitieve personen blijken vaak emotionele reacties in te zetten om stress te verminderen. Daarbij blijkt het dat er meteen spanning optreedt en dat er gepiekerd wordt in een probleemsituatie. Iedereen reageert anders op een bepaalde situatie. Echter is het vervelend als de pogingen die je doet de stress niet verminderen. Mocht je last hebben van aanhoudende stress, dan zijn hieronder een aantal tips opgesteld om de stress en het piekeren te verminderen.
- Mindfulness of meditatie
Mindfulness is een vorm van meditatie waarbij er aandacht wordt besteed aan het hier en nu. Het wordt ook wel gezien als een aandachttraining. Uit onderzoek blijkt dat mindfulness helpt bij het verminderen van stress en het omgaan met stresserende gebeurtenissen. Ook blijkt uit het resultaat van het onderzoek van Bakker en Moulding (2012) dat mindfulness helpend kan zijn bij hoogsensitieve personen. Er zijn dus meerdere bewijzen dat dit effectief kan zijn in het verminderen van de stress. Mocht je het een keer willen proberen, dan kunt je gemakkelijk de app genaamd ‘’VGZ Mindfulness coach’’ downloaden.
- Blij ei
Een groot voordeel van het hoogsensitief zijn is dat een positieve omgeving kan zorgen voor een positieve stemming. Vind iets wat je blij maakt, zodat je optimaal van je vrije tijd kunt genieten. Doe ook vaker iets wat je blij maakt.
- Bewustzijn
Let eens op je gedrag wanneer je in een probleemsituatie komt. Meestal zijn het de gedachten die de situatie erger maken. Klopt het wat ik denk? Hoe ga je daarmee om? Wat maakt dat je gestrest bent? Zijn het vaak dezelfde dingen? Wat zou je daar dan aan kunnen veranderen?
- Beweging
Regelmatige lichaamsbeweging heeft niet alleen fysieke, maar ook psychologische voordelen, waaronder vermindering van stress en verbetering van de geestelijke gezondheid. Uit een Japanse studie komt naar voren dat er een positief effect is tussen hoogsensitiviteit en beweging, waarbij verschillende symptomen verminderd kunnen worden. Al met een half uur intensieve beweging per dag kan het risico op fysieke en psychische klachten verminderd worden. Uit dit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve personen situaties weinig vermijden. Wanneer dit toch gedaan wordt geven de meeste hoogsensitieve personen de voorkeur aan een stukje wandelen. Dit zou goed aan kunnen sluiten bij wat extra beweging op een dag. Loop bijvoorbeeld iets harder of langer door. Natuurlijk zijn er ook vele andere sporten geschikt voor wat extra beweging.
- Lichaam
Voor een goede gezondheid en effectieve stresshantering hebben de hersenen bepaalde stoffen nodig waarmee ze optimaal kunnen functioneren. Als we bijvoorbeeld complexe koolhydraten eten in plaats van enkelvoudige suikers, verloopt de stofwisseling van de voedingsstoffen in gelijkmatiger tempo, waardoor wordt voorkomen dat we overmatig reageren. Voorbeelden van enkelvoudige suikers zijn: Snoep, gebak, honing en andere zoete dingen. Voorbeelden van complexe koolhydraten zijn havermout, graanproducten en noten. Hoogsensitieve personen zijn gevoelig voor verschillende prikkels. Zowel externe als interne prikkels. Interne prikkels zijn prikkels die van binnenuit komen, zoals het warm/koud hebben of honger hebben. Wanneer niet hoogsensitieve personen al overmatig reageren bij honger, dan kun je je voorstellen hoe dat bij hoogsensitieve personen moet zijn. Bij veel hoogsensitieve personen heeft honger invloed op de concentratie en stemming van de persoon. Verder is een goede nachtrust voor alle individuen belangrijk. Dit is belangrijk omdat een goede nachtrust het cognitief functioneren verbetert.
- Coach
Vanuit een onderzoek over hoogsensitiviteit en het gevoel van stress of overprikkeling is naar voren gekomen dat hoogsensitieve personen gebaat zijn bij een coach. Deze coach begeleid en stimuleert hoogsensitieve personen in het omgaan met stresserende situaties. Door middel van gesprekken kunnen er oplossingen gevonden worden voor bijvoorbeeld piekeren. Ook zou de coach op verschillende manieren kunnen helpen om de acute stress die hoogsensitieve personen ervaren in probleemsituaties te verminderen.
Door: Anne Kieft, student toegepaste psychologie
Literatuurverwijzingen:
Aron, E. N., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 345–368. doi:10.1037/0022- 3514.73.2.345
Bakker, K., & Moulding, R. (2012). Sensory-processing sensitivity, dispositional mindfulness and negative psychological symptoms. Personality and Individual Differences, 53(3), 341-346.
Benham, G. (2006). The highly sensitive person: Stress and physical symptom reports. Personality and individual differences, 40(7), 1433-1440.
Boekaerts, M. (1996). Coping with stress in childhood and adolescence. In M. Zeidner & N.S. Endler (Reds.), Handbook of coping: Theory, research, applications (pp. 452-484). Oxford, England:
John Wiley & Sons.
Brindle, K., Moulding, R., Bakker, K., & Nedeljkovic, M. (2015). Is the relationship between sensory processing sensitivity and negative affect mediated by emotional regulation? Australian
Journal of Psychology, 67(4), 214-221.
Buit, R. (2014). Burnout: Waarom wachten? Geraadpleegd op 19 juni 2019, van https://hbokennisbank.nl/details/sharekit_windesheim:oai:surfsharekit.nl:bd32f42b-501f-4df0-b69f-
344d21cc9be1?q=burnout+en+coping, &has-link=yes, &c=0
Endler, N. S., & Parker, J. D. A. (1990). Coping Inventory for Stressful Situations. Manual. Toronto: Multi Health Systems.
Endler, N. S., & Parker, J. D. A. (2004). CISS: Coping inventory for stressful situation handleiding (Ridder & Van Heck, vert.). Amsterdam: Pearson.
Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1980). An analysis of coping in a middle aged community sample. Journal of Health & Social Behavior, 21, 219-239.
Jagiellowicz, J., Aron, A., Aron, E. N. (2016). Relationship between the temperament trait of sensory processing sensitivity and emotional reactivity. Social Behaviour and Personality: an
international journal, 44, 185-199.
Krattenmacher, T., Kuhne, F., Fuhrer, D., Beierlein, V., Brahler, E., Resch, F., . . . Moller, B. (2013). Coping skills and mental health status in adolescents when a parent has cancer: A multicenter
and multi-perspective study. Journal of Psychosomatic Research, 74(3), 252-259.
Krohne, H. W. (1986). Coping with stress: Dispositions, strategies and the problem of measurement. In M.H. Appley & R. Trumbull (Red.), Dynamics of stress (pp. 209-234). New York: Plenum.
Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
Lionetti, F., Aron, A., Aron, E. N., Burns, G. L., Jagiellowicz, J., & Pluess, M. (2018). Dandelions, tulips and orchids: evidence for the existence of low-sensitive, medium-sensitive and high-sensitive
individuals. Translational psychiatry, 8(1), 24.
McDonald, K. A. (1998). Scientists consider new explanations for the impact of exercise on mood. The Chronicle of Higher Education, A15-A16.
Myers, L., Fleming, M., Lancman, M., Perrine, K., & Lancman, M. (2013). Stress coping strategies in patients with psychogenic non-epileptic seizures and how they relate to trauma symptoms,
alexithymia, anger and mood. Seizure, 22(8), 634-639.
Nicholls, A. R., Taylor, N. J., Carroll, S., & Perry, J. L. (2016). The development of a new sport-specific classification of coping and a meta-analysis of the relationship between different coping
strategies and moderators on sporting outcomes. Frontiers in psychology, 7, 1674.
Strijbosch, M. (2017). Wat is het verschil tussen enkelvoudige en complexe koolhydraten? Geraadpleegd op 17 december 2019, van https://ikwilsportvoeding.nl/2017/02/27/wat-is-hetverschil-
tussen-enkelvoudige-en-complexe-koolhydraten/
Thornton, P.I. (2012). The relation of coping, appraisal and burnout in Mental health workers. Journal of psychology, 126, 261-271.
Tran, L., Treur, J., & Tuinhof, D. J. (2018). A network-oriented adaptive agent model for learning regulation of a highly sensitive person’s response. International Conference on Practical
Applications of Agents and Multi-Agent Systems (pp. 248-261). Cham: Springer.
Van Dierendonck, D., & Schaufeli, W. B. (1993). Burn-out en organisatiebetrokkenheid bij leerlingverpleegkundigen. Tijdschrift voor Sociale Gezondheidszorg & Samenleving, 71, 339-344.
Wyller, H. B., Wyller, V. B., Crane, C., & Gjelsvik, B. (2017). The relationship between sensory processing sensitivity and psychological distress: A model of underpinning mechanisms and an
analysis of therapeutic possibilities. Scandinavian Psychologist, 4.
Yano, K., & Oishi, K. (2018). The relationships among daily exercise, sensory-processing sensitivity, and depressive tendency in Japanese university students. Personality and Individual
Differences, 127, 49-53.
Zakowski, S. G., Hall, M. H., Klein, L. C., & Baum, A. (2001). Appraised control, coping, and stress in a community sample: A test of the goodness-of-fit hypothesis. Annals of Behavioral Medicine,
23, 158-165.
Zimbardo, P. G., Johnson, R. L., & McCann, V. (2013). Psychologie: een inleiding (7e editie). Amsterdam: Pearson.
