Het ouderschap kan behoorlijk overprikkelend zijn als je hoogsensitief bent. Als je dan ook nog een taboe ervaart om over je ervaringen te praten, zoals de meeste hoogsensitieve vaders, is het helemaal zwaar.
20%
Een op de vijf mannen is hoogsensitief. Dat verbaast je misschien. Hoe vaak hoor je een man zeggen dat hij hoogsensitief is? Waarschijnlijk veel minder vaak dan dat een vrouw dat benoemt. Dat komt niet omdat minder mannen hoogsensitief zijn. Al het onderzoek wijst erop dat evenveel mannen als vrouwen de eigenschap hebben.
Taboe
Veel mannen ervaren echter een taboe op hun gevoeligheid. In veel culturen wordt gevoeligheid bij mannen gezien als zwakte, zijn de rolmodellen sterk en stoer en worden tranen belachelijk gemaakt. Die denkbeelden hoeven niet per se uitgesproken worden. Vaak zit het zo ingebakken dat jongens al jong aanvoelen dat ze hun sensitieve kanten het beste niet te veel kunnen laten zien. Zo krijgen hoogsensitieve jongens het gevoel dat ze de enige zijn.
Cultuur
Uit onderzoek van Ted Zeff blijkt dat de cultuur in een land dit fenomeen kan versterken. In zijn boek “The Strong Sensitive Boy” schrijft hij dat in de meer individualistische cultuur van the United States of America hoogsensitieve jongens vaak gepest werden en weinig vrienden hadden. Terwijl hoogsensitieve mannen uit Thailand en India en deels ook Denemarken die ervaring veel minder hadden.
Giftige mannelijkheid
Tom Falkenstein schrijft in zijn boek “Hoogsensitieve mannen” zelfs over “toxic masculinity”. Dat is een vorm van mannelijkheid die gebaseerd is op dominantie en geweld, waarbij gevoelens niet worden toegelaten. Hij schetst treffend de normen waarmee veel mannen zijn opgegroeid. Hoogsensitieve mannen die willen voldoen aan die stereotype normen, blijken vaker (psychische en fysieke) klachten te krijgen dan de mannen die daar wat losser in staan, schrijft Falkenstein.
Eigen opvoeding
Een deel van de worsteling die je als hoogsensitieve vader ervaart is dus wellicht ontstaan uit de impliciete beelden die je mee hebt gekregen in je opvoeding. Vaak is het zelf krijgen van kinderen een moment waarop je je meer bewust wordt van de normen en waarden die jij hebt meegekregen. Voor sommige mannen zijn die normen zo ingebakken, dat ze die ook weer bewust of onbewust meegeven aan hun eigen zonen. Ze willen hem – met de beste bedoelingen – behoeden voor pesterijen, maar daarmee krijgt deze jongen ook weer een negatief gevoel over zijn gevoeligheid.
Bevrijding
Voor andere mannen is het een opluchting te zien dat ze andere keuzes kunnen maken. Tegelijkertijd met een ondersteunende opvoeding voor hun eigen kinderen, waarin sensitiviteit er mag zijn, bevrijden ze zichzelf van het juk dat ze al die tijd gedragen hebben.
Terugblik
Dat inzicht zet niet zelden eerdere levenservaringen in een ander licht. Zo blikte Rob Oele terug op zogenoemde breuklijnen in zijn leven vanuit zijn huidige kennis van hoogsensitiviteit. Waar hij zich toentertijd regelmatig tekort voelde schieten, kan hij nu zijn hoogsensitieve talenten beter zien en die alsnog waarderen.
Topvaders
De talenten die je als hoogsensitief persoon vaak hebt zijn onder andere; inlevingsvermogen, verantwoordelijkheidsgevoel, kalmte, weloverwogenheid, analytische creativiteit en oog voor de groep. Ook in de opvoeding zijn dit belangrijke kwaliteiten. Uit onderzoek van Elaine Aron blijkt dat hoogsensitieve vaders daarop hoog scoren.
Onderzoek
Uit onderzoek van Elaine en Art Aron (2019) naar de opvoedervaringen van hoogsensitieve ouders blijkt dat zowel de moeders als de vaders zich beter konden afstemmen op de behoeftes van het kind. Ze scoorden aanmerkelijk hoger op stellingen als: ‘Ik weet wat mijn kind nodig heeft, zelfs voordat hij het laat weten’, ‘Ik blijf kalm bij mijn kind wat er ook gebeurt’, ‘Een van mijn sterkere kanten is de creativiteit die ik meebreng in het opvoeden’.
Afstemmen
Aanvoelen van de behoeftes van je kind en daarop afstemmen is één van de belangrijkste kwaliteiten in een goede opvoeding. Het hoort bij een zogenoemde authoritative opvoedstijl. Uit onderzoek van Lionetti (2019) blijkt dat deze stijl bij hoogsensitieve kinderen positief effect heeft op de sociale competentie. Bij niet-hoogsensitieve kinderen zie je dat effect niet. Hoogsensitieve kinderen ontwikkelen hun sociale competentie dus beter door ouders die zich goed kunnen afstemmen op hun behoeftes.
Overweldigend
In hetzelfde onderzoek geven hoogsensitieve moeders aan dat zij de opvoeding vaak als zeer overweldigend ervaren. Hoogsensitieve vaders ervaren die gevoelens niet vaker dan niet-hoogsensitieve vaders. Wellicht dat vaders wat minder vaak hele dagen thuis zijn met de kinderen, misschien dat ze vaker tijd voor zichzelf nemen of dat ze zorgen makkelijker los laten. Wat de reden voor deze uitkomst is, is onduidelijk.
Lastig
Uit ervaringsverhalen lijkt het misschien ontstane beeld dat hoogsensitieve vaders fluitend de opvoeding doen, zeker niet te kloppen. Vaak herkennen ze inderdaad de positieve kant van goed afgestemd zijn. Maar aan de andere kant vertellen ze ook over de zorgen die ze zich maken over hun kinderen. Hun hoogsensitieve brein slaat soms op hol met allerlei doemscenario’s. Ze vertellen over het gebrek aan rust in hun huis, waardoor ze soms te prikkelbaar reageren. Vooral vertellen ze over het gevoel van eenzaamheid, omdat er weinig mensen zijn met wie ze hun ervaringen kunnen delen. Vrienden en familie roepen zonder echt te luisteren ‘maak je niet zo druk’ of ‘komt wel goed’.
Partner
Ook de eigen partner is niet altijd in staat de steun te bieden die een hoogsensitieve vader soms nodig heeft. Ondanks dat veel partners de zorgzame, attente kant zeer waarderen, vinden ze het soms moeilijk om te gaan met de intense emoties die bij de eigenschap hoogsensitiviteit horen. Ook vrouwen worden beïnvloed door de impliciete normen over mannen. Zeker vrouwen die hun eigen emoties veroordelen (door hoe zij opgevoed zij), vinden het moeilijk aandacht te besteden aan de emoties van hun man.
Twee zijden van de medaille
De grotere afstemming op de ander en de daarbij horende zorgzaamheid, attentheid, luisterend oor en empathie is één zijde van de medaille. Deze kwaliteit wordt in het brein mogelijk gemaakt door sterker geactiveerde spiegelneuronen. Dat zijn neuronen die het mogelijk maken je te verplaatsen in de positie van de ander. De keerzijde hiervan is dat diens emoties ook sterker ervaren worden en impact hebben op jezelf. Bovendien verwerkt het hoogsensitieve brein deze informatie diepgaand, waardoor je situaties veel intenser ervaart. De bijbehorende emoties zijn daar een uiting van. Die onderdrukken kan fysieke en psychische klachten opleveren.
Hulde
Ondanks hun enorme meerwaarde voor de opvoeding durven veel hoogsensitieve vaders dus niet uit te komen voor hun hoogsensitiviteit. Dat is een gemiste kans. Zowel voor henzelf – omdat ze dan meer (zelf)acceptatie zullen ervaren, als voor de maatschappij – die een reëler beeld krijgt van de verschillende typen vaders en hoogsensitieve vaders de waardering kan geven die ze verdienen!
