Hoogsensitiviteit is een eigenschap die bij één op de vijf mensen voorkomt. Dus ook ongeveer 20% van de pubers is hoogsensitief. De combinatie van puberen en hoogsensitief zijn is lastig.
In dit blog leg ik die problemen verder uit. Maar eerst een aantal kenmerken waaraan je kunt zien of jouw kind hoogsensitief is:
- Heeft je puber snel last van geluiden, fel licht of sterke geuren?
- Houdt je puber veel rekening met de wensen van anderen?
- Denkt je puber diep na over de dingen die gaan gebeuren of al gebeurd zijn?
- Wil je puber soms alles zo goed doen dat hij/zij doorschiet in perfectionisme of faalangst?
- Is je puber vaak moe en heeft hij/zij tijd alleen nodig?
- Voelt je puber de emoties van anderen aan en is hij/zij gevoelig voor sfeer?
- Kan je puber opeens heftig geëmotioneerd raken?
Voor een uitgebreider beeld kan je ook de gratis test doen en de toelichting opvragen.
Hoogsensitiviteit
Als je hoogsensitief bent dan neem je prikkels uit je omgeving sterker waar. Dat kan gaan om prikkels zoals licht, geluid, geur, maar ook om de emoties van anderen. Al die informatie verwerkt het hoogsensitieve brein vervolgens diepgaand. Dat wil zeggen dat ze die informatie verbinden met wat ze uit eerdere ervaringen weten, dat ze erop verder associëren en allerlei risico’s en kansen bedenken, en dat ze zich afvragen wat al die signalen betekenen voor de groep. Vooral die gerichtheid op de sociale groep is heel sterk bij hoogsensitieve mensen. Ze vragen zich – onbewust – af wat de situatie waarin ze zich bevinden betekent voor de harmonie in de groep en voor hun plekje in de groep. Doordat hoogsensitieve mensen meer opmerken en dat diepgaand verwerken, kosten taken hen vaak meer stress, raken ze sneller overprikkeld en ervaren ze intensere emoties. Lees hier meer over de werking van het hoogsensitieve brein.
Puberteit
In de puberteit verandert er veel voor kinderen. De hormonale balans en het brein verandert. Bepaalde hersengebieden zijn minder ontwikkeld dan andere waardoor de focus meer op korte termijn doelen en meer op de vriendengroep ligt dan bij volwassenen. Eveline Crone schrijft in haar boek “Het puberende brein” dat dat niet alleen maar tot lastig gedrag leidt, maar dat jongeren ook meer risico’s aandurven, dingen snel oppikken, in rap tempo sociale vaardigheden ontwikkelen, en niet alleen vatbaar voor negatieve maar ook voor positieve groepsdruk zijn.
Rechtvaardigheid
Hoogsensitieve pubers zijn van nature al sterk gericht op de sociale context. Ze hebben vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel, waardoor ze veel last ervaren als er gepest wordt, ook als het niet henzelf betreft. Maar ook als vrienden eenvoudigweg minder attent zijn, raakt hen dat diep.
Meer rust
Daarnaast meten hoogsensitieve pubers zich aan hun leeftijdsgenoten in activiteiten. Ze hebben het gevoel dat zij ook na school nog een sport moeten doen, moeten werken, afspreken, uitgaan of een spannende hobby op moeten pakken. Maar hoogsensitieve mensen hebben door die diepgaande verwerking meer rust nodig en zo’n druk programma breekt hoogsensitieve pubers daardoor vaak op.
Perfectionisme
Door de werking van het hoogsensitieve brein zijn HSP bezig met hoe iets ‘goed’ zou zijn. Rekening houdend met alle mogelijke gevolgen en belangen. Dat is een mooie eigenschap, maar die kan makkelijk doorslaan in perfectionisme. Voor veel hooggevoelige pubers is dit een lastige uitdaging. Ze leren liever voor de zekerheid nog wat langer, lezen nog een keer hun werkstuk door of oefenen een keertje extra hun presentatie. Vaak is dat helemaal niet nodig, maar het kost wel weer extra energie.
Overprikkeld
De meeste middelbare scholen zijn niet echt ideaal voor hoogsensitieve kinderen. Het is een bombardement aan prikkels; de geluiden van al die kinderen, de geuren uit toiletten en gymzalen, de aanrakingen als je door een volle gang loopt, de steeds wisselende lokalen en docenten, de stemmingen van mede-leerlingen of docenten en eventuele slechte sfeer in de klas. Hoogsensitieve pubers nemen het allemaal waar.
Lastig gedrag
Op een gegeven moment kan het brein niets meer verwerken en zijn ze overprikkeld. Soms merk je dat in een woedeaanval of huilbui, maar vaak laten ze dat niet op school zien. Thuis ontladen ze dat makkelijker. Je kunt in de klas wel zien dat zo’n kind onrustig of juist apathisch is.
Verwachtingen
Eveline Crone geeft aan dat pubers meer op de korte dan op de lange termijn gericht zijn en bevattelijker voor positieve dan negatieve feedback. Dat is belangrijk om te onthouden als je in gesprek gaat met een hoogsensitieve puber. Omdat zij vaak wat verder doordenken over consequenties, zullen ze je best begrijpen als je het hebt over de gevolgen van hun acties. En omdat ze zo graag willen voldoen aan jouw verwachtingen, zullen ze hun best doen het beter te doen. Maar tegelijkertijd zijn het gewoon pubers, waarbij de korte termijn overheerst. Gun zeker je hoogsensitieve puber de ruimte om fouten te maken.
Schaamte
De mogelijkheid geven fouten te maken, haalt de druk van het moeten presteren af. Het tempert ook het perfectionisme. Daarnaast kan het helpen in het voorkomen van schaamte. Deze contraproductieve emotie overheerst bij veel hooggevoelige adolescenten. Naast het gevoel het niet goed te doen, kan dat ook veroorzaakt worden door het gevoel ‘anders’ te zijn. In de sociale groep voelen ze zich niet altijd prettig, terwijl ze er – nog meer dan de gemiddelde puber – graag bij willen horen. Die tegenstrijdigheid kan hen danig beïnvloeden. Sommigen raken zelfs depressief in deze periode.
Begrijpen
Naast de tip om voldoende rust in te plannen, kan het ook helpen om je kind voor te bereiden op nieuwe situaties die thuis of op school ontstaan. Wat echter de belangrijkste tip is, is dat de hoogsensitieve puber zichzelf beter leert begrijpen. Dat ze niet ‘anders’ zijn, maar een eigenschap hebben die één op de vijf medeleerlingen ook heeft. Dat ze veel mooie talenten hebben, die ze alleen nog moeten leren inzetten en dat ze dat met vallen en opstaan mogen leren.
Wij zitten ook in zo’n situatie met onze dochter.
Daarbij wordt zij ook heel erg gepest en niet serieus genomen door school.
Lot genoten zijn dan ook zeer welkom
Onze zoon van 12 jaar gaat bijna naar de middelbare school. Hij vindt het heel spannend allemaal. Ik vraag me af wat een puber ontspanning geeft. Nu speelt hij nog met lego, gaat buiten steppen dat ontspant hem, maar straks als hij ouder is zal het iets anders zijn wat hem ontspanning zal geven. Zijn telefoon en computer spelletjes ontspannend voor een puber met hsp?
Zo herkenbaar het verhaal Natascha. Wij zijn nog bezig met het diagnostiseren van de problemen van mijn dochter. Zelf denk ik dat ze HSP is maar ja leg dat maar eens uit aan alle hulpverleners. Al gauw wordt er een ander stempel opgeplakt. Maar het maakt me eigenlijk niet uit welk stempel, ik ben vooral op zoek naar goede hulp voor mijn dochter. Wie weet een goede coach (Friesland) die snapt wat hoogsensitief zijn is, zodat mijn dochter (14 jaar) wat hulp kan krijgen. Ze houd zich nu op school net aan staande maar is daar zo ontzettend moe (hoofdpijn, vermoeid maar ook pijn in de benen) van dat ze voor de rest van de dag en weekend niks anders meer kan (totaal geen energie meer voor hebben).
Wat is het soms moeilijk een hulpverlener te vinden die het begrijpt, he? In Friesland zitten Joke Talsma, Mieke de Marrée en Adriana Visser. Wellicht dat zij iets kunnen betekenen. Veel succes voor jullie beide.
Sinds een half jaar weten we dat onze 16-jarige dochter hoogsensitief is. Daarvoor -en nu nog- zijn we tegen van alles aangelopen met haar. Van enorme onzekerheid over haar eigen intelligentie omdat automatiseren (rekenen) niet lukte en gevoeligheid voor sfeer in de klas, tot diverse gebroken harten door andere verwachtingen bij vriendschap, naar depressie als 14-jarige en extra hooggevoeligheid in het afgelopen jaar (huilen ‘om niks’ op school, niet kunnen praten, heel snel overprikkeld, slecht slapen, niet kunnen concentreren, bezwijken onder de druk van school etc etc).
School biedt heel veel mogelijkheden voor haar, maar kan ook maar zoveel doen en leraren reageren toch vanuit hun eigen referentiekader. Er blijft toch veel het label ‘aanstellerij’, ‘huilebalk’ of zelfs ‘manipulatief’ op haar geplakt worden. Ze doet haar best, maar de middelbare school is een hel voor haar. En vriendschappen zijn lastig; ze hoopt op meer diepgang, maar ze wordt niet begrepen.
Met hulp van hypnotherapie en coaching van een hsp-coach is ze veel sterker geworden, maar met regelmaat wordt ze teruggeworpen.
De corona-tijd was aan de ene kant een verademing voor haar, thuis blijven en in haar geval geen contact. Aan de andere kant drong na een aantal weken de doemgedachte : “ Wat nou als ze me vergeten zijn? Of als ze me niet meer om zich heen willen? Geen vrienden meer willen zijn?” En daarnaast: “ Hoe gaat dat als school weer open gaat? Wat verwachten ze van me? Waar moet ik heen? Wat denken ze van me? Kan ik het nog wel redden, dit jaar? Kan ik over? Welk lokaal moet ik heen?” Tot paniek aan toe.
Ze krabbelt weer op. Haar veerkracht blijkt al zoveel beter dan ooit geweest. Toch worstelt ze met het telkens weer afglijden, het onbegrip, de druk van school. Haar cijfers moeten omhoog… Het geduld van school is eindig en dat beseft ze heel goed.
Met andere woorden: heel veel zorgen voor zo’n jong koppie. En ik kan niet zeggen dat alles goed komt, want ze weet heel goed dat ik dat helemaal niet kan beloven…
Dank je wel voor het delen van jullie verhaal, Natascha. Ik weet zeker dat het voor veel ouders en pubers herkenbaar is. Je beschrijft hoe haar gedachtes zo ver doorschieten dat ze ervan in paniek raakt. Dat is het nadeel van de manier waarop het hsp-brein werkt. Maar er zit een positieve kant aan. Namelijk dat ze zich veel bewuster is van haar omgeving en van zichzelf en daardoor ook sneller kan leren van lastige situaties. Door meer die voordelen te gaan zien, en te leren het doorschieten op tijd te stoppen, wordt het vaak wat rustiger in het hoofd. Helemaal stil zal het nooit zijn, maar zo wordt het wel makkelijker. Ik wens jullie beide heel veel succes!
Mijn dochter heeft vergelijkbare dingen. Ze is 15, zit in vmbo-4 en kan het gebruiken om eens te appen met iemand die het begrijpt behalve haar moeder. Dus misschien een idee om dat soort meiden te koppelen?
Is er inderdaad zoiets als een” lotgenoten groep “ voor tieners ( meiden ) met hsp?
Mijn dochter is 15 en naast de herkenbare moeheid , overprikkeling hoor ik haar ook steeds vaker over vriendschappen die niet zo goed ( meer) voelen.. zij neemt het serieus maar voelt dat niet van de ander.. wil échte vriendschap voelen ..
Wij kunnen toch een lotgenoten groep starten ? Ik kom graag in contact. phbraat@gmail.com
Wij hebben een zoon die worstelt met hetzelfde en ook ik als moeder ben zijn enige boksbal. Letterlijk. Ook jongens hierin betrekken en een lotgenoten groep starten ? J / M
Oh wat een herkenbaarheid wij zitten hier nu middenin met onze zoon van 16 en ik ben radeloos. Want onze zoon wil wel en toch ook weer geen hulp want wilt niet anders zijn. Wat zou ik graag hulp krijgen.